İleri Haber

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İstanbul Milletvekili ve Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Başkanvekili Sezgin Tanrıkulu, Türkiye'deki hak ihlallerine ilişkin 2022 yılı verilerini rapor haline getirdi. Gözaltında ve cezaevlerinde yaşanan ölümler, kadın cinayetleri, iş cinayetleri, işkenve ve kötü muamele ile medyaya yönelik sansür ve saldırılara ilişkin detaylar raporda yer aldı.

Raporun yaşam hakkı ve işkenceye ilişkin bölümünde, "İnsan haklarının ilki olan yaşam hakkı ve bu hakka saygı, bütün diğer hakların gerçekleşebilmesi için vazgeçilmez temeli oluşturmaktadır. İnsan hakları içinde değer sırası bakımından ilk ve temel olan yaşam hakkı, kamusal makamlar tarafından öldürülememe ve yaşama yönelik tehlike ve risklere karşı yine kamusal otoriteler tarafından korunma hakkını içerir. Dolayısıyla Devlet, yaşam hakkı karşısında hem aktif hem de pasif zorunluluk içerisindedir. Bireyin diğer bütün haklarını ve özgürlüklerini kullanabilmesi yaşama hakkının sağlanmasına bağlıdır. Yaşama hakkı güvencesi aynı zamanda, 'öldürülmeme hakkı' ya da 'insanın öldürülmezliği' ilkesidir" ifadeleri yer aldı. 

CEZAEVLERİNDE EN AZ 76 KİŞİ YAŞAMINI YİTİRDİ

"İnsan hakları örgütlerinin çalışmalarına göre 2022 yılında cezaevlerinde işkence, şiddet, hastalık, intihar gibi nedenlerle en az 76 kişi yaşamını yitirdi" denilirken, hasta tutuklulara da dikkat çekilerek, "İnsan Hakları Derneği'nin verilerine göre cezaevlerinde 651’i ağır hasta olmak üzere toplam bin 517 hasta mahkum bulunmaktadır" bilgisi paylaşıldı.

GÖZALTINDA 2 ÖLÜM

2022'de 2 kişinin de gözaltında hayatını kaybettiği ve resmi makamların "intihar" açıklaması yaptığı kaydedildi.

327 KADIN VE 39 ÇOCUK, ERKEKLER TARAFINDAN KATLEDİLDİ

Raporda, bianet'in derleği "erkek şiddeti çetelesi"nden veriler de şöyle yer aldı:

- 2022’de erkekler 327 kadını öldürdü.

- 156 kadını taciz etti.

- 238 çocuğu istismar etti.

- 793 kadına şiddet uyguladı.

- 32 kadına tecavüz etti.

- Erkekler en az 442 kadını seks işçiliğine zorladı.

- 2022’de 198 kadının ölümü basına 'şüpheli' olarak yansırken, erkekler 39 çocuğu öldürdü.

BİN 843 İŞÇİ İŞ CİNAYETLERİNDE HAYATINI KAYBETTİ

İş cinayetlerine ilişkin verilerin de paylaşıldığı raporda, AKP iktidarı döneminde 30 binden fazla işçinin iş cinayetlerinde hayatını kaybettiği vurgulandı.

Veriler şöyle:

- 2022 yılında ise (14 yaş ve altı 27 çocuk işçi, 15-17 yaş arası 37 çocuk/genç işçi) bin 843 işçi iş cinayetlerinde yaşamını yitirdi.

- Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu’nun (ITUC) bu yıl dokuzuncusunu yayınladığı Küresel Haklar Endeksine göre Türkiye geçen yıllardaki gibi işçiler için en kötü 10 ülke arasında yer aldı.

- 148 ülkeyi kapsayan endekste Türkiye; Belarus, Brezilya, Kolombiya, Mısır, Myanmar, Filipinler, Eswatini ve Guatemala’yla birlikte en alt sıralarda yer alıyor.

- Endeksin Türkiye ile ilgili bölümünde 'grev yasakları', 'sendikacıların tutuklanması' ve 'sistematik sendika düşmanlığı' vurgulandı: 'Türkiye’de 2022 yılında da işçi hakları ve özgürlükleri ihlal edilmeye devam etti. Protestolara polis müdahalesi ve sendikacılara yönelik baskılar ve tutuklamalar dikkat çekti. 2021 yıl 1 Mayıs’ında 212 kişi gözaltına alındı'

AMASRA KATLİAMI

42 işçinin hayatını kaybettiği Amasra Katliamı'na değinilen raporda, "Olay nedeniyle Çağdaş Hukukçular Derneği üyesi avukatların hazırladığı gözlem raporunda, kurum yöneticilerinin 'işçi hatası' iddiasına değinildi ve bulguların bireysel hataya işaret etmediği vurgulandı" hatırlatmasında bulunuldu.

EN AZ 5 BİN 631 KİŞİ İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELEYE MARUZ KALDI

80'i çocuk olmak üzere en az 4 bin 81 kişinin gözaltında yada gözaltı merkezleri dışında kolluk güçlerinin işkence ve kötü muamelesine maruz bırakıldığı belirtildi.

Ayrıca, tutuklu ve hükümlülere yönelik işkence ve kötü mumaleye, şu verilerle dikkat çekildi:

- Cezaevlerinde (ya da hastane ve adliyelerde) en az bin 286 tutuklu ve hükümlü fiziksel/psikolojik şiddete maruz kaldı, isteği dışında başka cezaevine gönderildi, sağlık hakkı engellendi, beslenme, sıcak su, iletişim gibi temel haklarından mahrum bırakıldı. 

- Sonuç olarak 2022 yılında Türkiye’de en az 5 bin 361 kişi işkence ve kötü muameleye maruz kaldı.

CHP'li Tanrıkulu'nun raporunun ilgili bölümünde, "İşkenceye maruz kalan kişilerin yanı sıra buna tanık olan yakınlarının (örneğin çocuklarının) ya da toplantı ve gösterilere katılmasa bile izleyenlerin yaşadığı psikolojik travmayı da işkence başlığı altında değerlendirmek gerekmektedir. Uluslararası belgelerde de 'işkence sesleri dinletmenin', 'işkence ile tehdit etmenin' de işkence sayıldığı gerçeğini unutmamalıyız..." vurgusu da yer aldı.

EN AZ 37 GAZETECİ TUTUKLANDI

Düşünceyi ifade özgürlüğüne ilişkin raporda yer alan verilerde, gazetecilere ve halkın haber alma hakkına yönelik saldırılara işaret edildi.

"2022 yılında yazıları, konuşmaları, genel olarak düşünceyi ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilebilecek etkinlikleri nedeniyle en az 121 kişi (52’i gazeteci, yazar, yayıncı) hapis ya da para cezasına mahkum edildi" ifadelerine yer verilen raporda, "Yıl içinde en az 37 gazeteci tutuklandı, en az 94 gazeteci de gözaltına alındı. Yıl içinde 46’ı gazeteci en az 194 kişi hakkında haberleri, konuşmaları, sosyal medya paylaşımları nedeniyle soruşturma ya da dava açıldı" denildi.

AKP'NİN SANSÜR GİRİŞİMLERİ

Özellikle sosyal medya soruşturmaları ve davalara işaret edilerek, gerçek sayıların çok daha yüksek olduğu kaydedildi.

AKP iktidarının medyaya yönelik sansür girişimleri de raporda hatırlatılırken, 29 Ocak'ta Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Basın ve Yayın Faaliyetleri Genelgesi" ile kamuoyunda "sansür yasası" olarak bilinen ve 14 Ekim'de TBMM'de kabul edilen "Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" da rapor içerisinde yer aldı.

YASAKLAR VE RTÜK

İnternet yasakları ve Radyo Televizyon Üst Kurulu'nun (RTÜK) iktidar yanlısı tutumu da raporda paylaşılan veriler ile bir kez daha ortaya çıktı.

CHP'li Tanrıkulu'nun raporunun ilgili bölümünde, şu veriler paylaşıldı:

- Basına yansıyan haberlerden ve alanda çalışan sivil toplum örgütlerinin verilerinden elde edilen bilgiye göre 2022 yılında en az 2 bin 283 web adresi ya da paylaşım hakkında erişim engeli kararı alındı.

- RTÜK başta muhalif kanallara en az 59 kez para ya da yayın durdurma cezası verdi. 

- Yıl içinde savcılık ve mahkemeler aracılığıyla en az 21 yayın hakkında toplatma kararı verildi.

- RTÜK Üyesi İlhan Taşcı, Üst Kurul’un yıl içinde verdiği cezaları ve bu cezaların toplam maliyetlerini içeren 'RTÜK 2022 Karnesi'ni hazırladı: 

1-) Halk TV’ye 23, TELE 1’e 16, KRT TV’ye 6, Fox TV’ye 4, Flash TV’ye 4 olmak üzere toplam 54

2-) TGRT’ye 2, Beyaz TV’ye bir, ATV’ye bir defa ceza verilirken; A Haber, Ülke TV, Kanal 7, TV Net ve TV 24’e ise cezai yaptırım uygulamadı. 

3-) RTÜK, son olarak 21 Aralık 2022 tarihinde Halk TV’ye 3 kez yayın durdurma, TELE 1 ve Fox TV’ye idari para cezası verildiğini açıkladı.

4-) RTÜK'ün Halk TV, TELE 1, KRT ve Flash TV’ye verdiği cezaların toplamı 17 milyon 335 bin lira… 

5-) TGRT, Beyaz TV ve ATV’ye uygulanan cezaların toplam miktarı ise bir milyon 674 bin lira…

TÜRKİYE, DÜNYA BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ ENDEKSİ'NDE 149. SIRADA

Sansür girişimlerine yönelik verilerin ardından Türkiye'nin basın özgürlüğü endeksinde dünyadaki yerine de şu verilerle dikkat çekildi:

- Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'ne göre Türkiye 2022 yılında 180 ülke içerisinde 149. sırada yer aldı.

- RSF’nin 2022 Mayıs ayında yayımladığı yıllık raporunda, 2021 yılında 153. sırada yer alan Türkiye’nin, 'medyaya dönük baskılara karşı sivil toplum hareketinin gösterdiği mücadele sayesinde endekste 4 sıra ilerlediği' bildirildi.

- Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'nde 2005 yılında 98. sırada yer alan Türkiye, listedeki yerinde sürekli düşüş yaşadı. Gazetecilere yönelik yoğun baskılar nedeniyle 2010 yılında 138, 2015'te 149, 2020'de 154'üncülüğe gerilemişti.